Τα γεγονότα είναι πλέον καταιγιστικά. Ειδικά αν τα παρατηρήσουμε σε σύγκριση με τους ρυθμούς που μας είχε συνηθίσει η πραγματικότητα τα προηγούμενα χρόνια. Φυσικά κανείς μπορεί να ισχυριστεί ότι αυτό δεν αποτελεί ένα καινούργιο φαινόμενο αλλά είναι το περιεχόμενο και οι επιπτώσεις των γεγονότων που δίνει αυτή τη χαρακτηριστική αίσθηση του καταιγιστικού. Σύμφωνοι, αλλά είναι πλέον αντικειμενικές οι συνθήκες της κρίσης και αυτό έχει αλλάξει τόσο την ένταση όσο και το ρυθμό των εξελίξεων με ένα τρόπο καθολικό και αδιαπραγμάτευτο: γεγονότα έρχονται και παρέρχονται αλλεπάλληλα, χωρίς κάτι ή κάποιος να έχει τη δυνατότητα να τα συγκρατήσει, να προλάβει ερμηνείες και αναλύσεις που πιθανά θα πρόσφεραν χώρο στη ψυχραιμία, την αποσυμπίεση του χρόνου και του νοήματος. Πυκνά και ασταμάτητα, τα γεγονότα καταλαμβάνουν αλαζονικά το δημόσιο και προσωπικό λόγο, πνίγουν τον χρόνο και συμπιέζουν τις διαδικασίες ενσωμάτωσης τους στο συλλογικό μας υποσυνείδητο: παράγουν ένα κύμα ακατάσχετων συμβολισμών και ερμηνειών πριν καν τα κατανοήσουμε, τα κατατάξουμε, αφήνοντας μας άφωνους να χάσκουμε μπρος στην καθολικότητα του συμβάντος τους και την υστερία των ερμηνειών τους.
Όμως αυτή η μετάβαση σε μια ταχύτερη παραγωγή και διάθεση συμβάντων και συμβολικών φορτίων ίσως δεν είναι η σημαντικότερη αλλαγή που συντελείται στο πεδίο της κοινωνικής μηχανικής: πιο σημαντικό ακόμα φαντάζει το γεγονός ότι η ένταση παραγωγής των συμβάντων εντοπίζεται σε πολύ περιορισμένες "περιοχές" του κοινωνικού - σε τοπικότητες δηλαδή και όχι γενικές και μαζικές ζώνες του κοινωνικού: τα πογκρόμ μεταναστών, η αστυνομική βία, η εγκληματικότητα, οι κοινωνικές συρράξεις, η διαμαρτυρία, η βία που προκύπτει (ή χρησιμοποιεί σαν επίφαση, όπως θα σκεφτούν κάποιοι) ως αντίδραση στη βαρβαρότητα και την έκπτωση του πολιτικού και πολιτειακού μας συστήματος, είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά φαινόμενα που παράγουν αυτή την ακατάσχετη ροή των γεγονότων. Όμως, παρά την οριζόντια σχέση τους με το σύνολο της κοινωνίας, η εμφάνιση τους ως εμπειρίες είναι πολύ καθετοποιημένη βιωματικά, αφορά και εμπλέκει πολύ συγκεκριμένες ομάδες και "περιοχές" της κοινωνίας μας. Ο μόνος αγωγός που μοιάζει να ενώνει αυτά τα τοπικά γεγονότα με το ευρύτερο κοινωνικό πεδίο είναι η διαδικασία αναπαραγωγής τους ως θεάματα. Το μεγαλύτερο ποσοστό της κοινωνίας μας παρακολουθεί σαστισμένο τα όσα συμβαίνουν χωρίς να έχει άμεση εμπειρία της ύπαρξης και συντέλεσης τους: συμβαίνουν εκεί έξω αλλά ενσωματώνονται στο συλλογικό της υποσυνείδητο μέσα από τη φιλτραρισμένη διαδικασία του θεάματος, με μια αίσθηση κινηματογραφικής εμπειρίας που ναι μεν προκαλεί συναισθηματικές και νοητικές αντιδράσεις, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν προσφέρει μια άμεση και καταλυτική εμπειρία σε σχέση με το κάθε γεγονός. Η βία π.χ. εμφανίζεται βιαιότερη ή ηπιότερη (ανάλογα το μέσο) και σχεδόν ελκυστική ως θέαμα, πονάει όμως λιγότερο ως εικόνα, σβήνει εύκολα τα ίχνη της σαν είδηση μέσα στην αέναη ροή των ειδήσεων. Αυτό που όμως πάντα μένει είναι μια γεύση ψύχωσης που η παραίσθηση του θεάματος (και όχι η συναίσθηση του πραγματικού γεγονότος) αναπαράγει ακατάπαυστα στο λόγο μας, στις ιδέες μας, στις ερμηνείες που ανταλλάσσουμε ως υστερικά υποκείμενα που μιλάμε για κάτι που μας ανήκει χωρίς όμως ποτέ να έχουμε την ευκαιρία ή τη δυνατότητα να το βιώσουμε πραγματικά. Αυτή η απόσταση από το πραγματικό γεγονός ήταν πάντα χαρακτηριστική της κοινωνίας του θεάματος: όσο όμως διευρύνεται σε συνθήκες κρίσης και το ζωτικό αυτό χώρο καταλαμβάνει ο φόβος και η σύγχυση, τόσο τελειοποιείται η ψυχωσική γυμναστική.
No comments:
Post a Comment